Μητρώο Ελληνικών δέντρων
Δέντρα που υπήρξαν
Στην ενότητα αυτή καταχωρούνται δέντρα που υπήρξαν στο παρελθόν, δηλαδή πριν το έτος 2022, οπότε ξεκίνησε η λειτουργία του μητρώου.
Τα στοιχεία καταχωρούνται εφόσον θεωρούνται αξιόπιστα και κατά προτίμηση συνοδεύονται από φωτογραφίες. Η συλλογή των στοιχείων αυτών βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εθελοντική συνεισφορά. Κείμενα και φωτογραφίες μπορούν να υποβάλλονται στη διεύθυνση contact@filoiparkon.org.
Η “ελιά του Πλάτωνα”
Το δέντρο αυτό βρισκόταν στην Ιερά Οδό, κοντά στην περιοχή της Ακαδημίας της αρχαίας Αθήνας. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για την ηλικία της ελιάς, που να τη συνδέουν με τον Έλληνα φιλόσοφο. Το 1976 καταστράφηκε από λεωφορείο που έπεσε επάνω της. Ο κορμός της μεταφέρθηκε και φυλάσσεται σε γυάλινη προθήκη στο κεντρικό κτίριο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που είναι προσβάσιμο τις εργάσιμες ημέρες και ώρες.
Ο πλάτανος του ποταμού Κηρέα
Ο πλάτανος του ποταμού Κηρέα στην Κεντρική Εύβοια ήταν ο μεγαλύτερος πλάτανος στην Ελλάδα. Λόγω του μεγέθους του είχε ονομαστεί “το γηραιότερο δέντρο στην Ευρώπη”, χωρίς όμως να έχουν γίνει μετρήσεις της ηλικίας του. Κατά μήκος του ποταμού υπήρχε παρόχθιο δάσος με πολλά ακόμα πλατάνια πολύ μεγάλων διαστάσεων, καθώς και με σκλήθρα, φτελιές και ιτιές.
Ο πλάτανος επί δεκαετίες βρισκόταν περικυκλωμένος από τις αποθέσεις μεταλλείων. Μετά από έργα ανάδειξής του που έγιναν τη δεκαετία του 2000, και περιελάμβαναν εκσκαφές, χώρο στάθμευσης και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, ο κεντρικός κορμός του δέντρου ξεράθηκε και ακολούθως έπεσε στο έδαφος. Μετά από νέα έργα προστασίας και ανάδειξής του και νέες εκσκαφές, που πραγματοποιήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 2010, το δέντρο τελικώς ξεράθηκε. Σήμερα απομένουν τμήματα του νεκρού κορμού καλυμμένα από βάτους, ενώ η πρόσβαση στο σημείο είναι αρκετά δύσκολη. Το 2022 το γύρω δάσος προσβλήθηκε από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου, με αποτέλεσμα να ξεραθούν τα περισσότερα πλατάνια, ενώ η καταστροφή του δάσους συμπληρώθηκε με την υλοτομία που έγινε για την απομάκρυνση των προσβεβλημένων δέντρων. Κατά τις εργασίες αυτές διανοίχτηκε μεγάλος αριθμός χωματόδρομων και υλοτομήθηκαν τα περισσότερα δέντρα του δάσους,προσβεβλημένα ή όχι.
Η ιστορία του πλατάνου του Κηρέα παρέχει μια γενική εικόνα για τη δυνατότητα που έχει η χώρα μας να διατηρήσει το φυσικό της πλούτο.
Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρεθούν στην έκδοση του Δημ. Σέττα «Ο Γερο-Πλάτανος της Εύβοιας», εκδ. Δίπτυχο, 1972, καθώς και στον ιστότοπο: http://jonathan-brights-urban-tales.blogspot.com/2021/10/blog-post.html
Οι βελανιδιές στο Μετόχι της Πάρνηθας
Στους πρόποδες της Πάρνηθας βρίσκεται ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου (18ου αιώνος) που αποτελούσε Μετόχι της μονής Αγίας Τριάδας της Πάρνηθας. Η περιοχή ήταν καλλιεργημένη και ο Άγγλος περιηγητής William M. Leake έγραψε χαρακτηριστικά το 1806: «…… Σε μιας ώρας πορεία απ’ το Μενίδι φτάσαμε στον Αγ. Νικόλαο. Είναι μικρό μετόχι εξάρτημα του Μοναστηριού Αγ. Τριάδας το οποίο βρίσκεται στο μέσον απ’ αυτό και της κορυφής της Πάρνηθας, σε κοιλάδα μ’ άφθονες πηγές μέσα στον ίσκιο από καρυδιές και καστανιές. Το μοναστήρι [μετόχι] πανηγυρίζει τον Άγιο Νικόλαο το Μάη με επισκέπτες απ’ την πόλη.»
Κοντά στο ναό υπήρχε συστάδα από αιωνόβιες ήμερες βελανιδιές (Querqus ithaburensis) όπου διαμορφώθηκε χώρος δασικής αναψυχής κατά τη δεκαετία του 1980.
Σήμερα απομένει μόνο ο κορμός από τη μεγαλύτερη βελανιδιά, πεσμένος στο έδαφος. Ο ναός έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1999.
Η καρυδιά στην Αγία Τριάδα της Πάρνηθας
Δίπλα στη Μονή της Αγίας Τριάδας της Πάρνηθας και κοντά στην ομώνυμη πηγή βρισκόταν μια αιωνόβια καρυδιά. Το δέντρο αυτό ξεράθηκε το 1955. Στη θέση του σήμερα έχει φυτευτεί μια νέα μικρή καρυδιά.
Ο πλάτανος της Κηφισιάς
Ο πλάτανος της Κηφισιάς βρισκόταν στη γωνία της Λεωφόρου Κηφισίας και της οδού Κασσαβέτη.
Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν έγραψε κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα το 1841:
“Πηγαίναμε για ένα άλλο χωριό, την Κηφισιά. Το δρόμο που πηγαίνει προς τα εκεί τον λένε αμαξόδρομο, μα και για την Ελλάδα ακόμα είναι ένας φοβερός δρόμος, και μόνο όσοι ήταν αποφασισμένοι να σπάσουν τα πλευρά τους θα έπρεπε να τον περάσουν…Μες στο χωριό βρίσκονταν τα απομεινάρια ενός τούρκικου τζαμιού, που τώρα το μεταχειρίζονται για στάβλο. Από το μιναρέ σώζονταν μόνο τα θεμέλια, μα μπροστά τους ορθωνόταν ο μεγαλύτερος, ο ωραιότερος πλάτανος που είδα στη ζωή μου. Τα δυνατά στριφτά κλαδιά σχημάτιζαν ένα τόσο πυκνό φύλλωμα, που σκίαζε ολόκληρη σχεδόν την πλατεία” (Οδοιπορικό στην Ελλάδα, μτφ. Allan Lund & Λουκία Θεοδώρου. Εστία 1974, σ.71-72)
Ο πλάτανος της Κηφισιάς σταδιακά εξασθένησε και τελικά ξεριζώθηκε το 1956. Η πλατεία μπροστά από το Άλσος της Κηφισιάς εξακολουθεί να ονομάζεται “πλατεία πλατάνου”.
